Het onderhoud van uw snijplank

Waarom moet hout onderhouden worden?

Hout is een mooi en warm materiaal. Oneindig qua verschil in uitingsvormen, van één boomstam komen vaak zeer verschillende stukken hout. Voor snijplanken wordt over het algemeen alleen hardhoud gebruikt. Inlands of uitheems. Dat moet ook wel, het krijgt veel te verduren.

Kopshout, dat wil zeggen met de vezels rechtopstaand, leent zich het beste voor snijplanken. Het mes zal de vezels niet doorsnijden, maar de snede zal juist tussen de vezels doorglijden. Vergelijk het met een tandenborstel. Als je het mes langs de zijkant over de borstel trekt zal, zeker bij een goed scherp mes, binnen een paar sneden er weinig van de tandenborstel over zijn. Als je vanaf de bovenkant snijdt, glijdt het mes tussen de borstelharen en zal deze niet of nauwelijks beschadigen.

Hout is echter wel een materiaal dat onderhoud nodig heeft. Zonder het juiste onderhoud zal het uitdrogen en dien tengevolge kan de snijplank krom trekken of in het ergste geval kan het hout splijten. Dit laatste risico is bij snijplanken echter erg klein, omdat de blokjes waar deze uit opgebouwd zijn van beperkt formaat zijn en zeer stevig verlijmd aan aangrenzende stukken hout. Kromtrekken van de snijplank is echter een veelvoorkomend verschijnsel. Dit heeft alles met het onderhoud van de snijplank te maken. Het kromtrekken is niets anders dan een verschil in krimp/uitzetting van het hout aan beide vlakken van de snijplank. Dit kan komen door uitdroging aan één zijde, of juist door een verzadiging van water of andere vloeistof die de vezels doet zwellen.

Hout bestaat voornamelijk uit de celwandbestanddelen cellulose en hemicellulose in de overlangse richting. Deze worden samengehouden door lignine (houtstof), die in de dwarse richting van het stuk hout ligt. Vanwege deze structuur is hout anisotroop: de eigenschappen zijn niet in alle richtingen gelijk.

De merg- of houtstralen (ook wel spiegels of kruisdraden geheten) dienen voor het transport van voedingsmiddelen en komen zowel bij loof- als naaldhout voor.

De eigenschappen voor wat betreft draadrichting, taaiheid, splijtbaarheid en sterkte verschillen van soort tot soort, en vaak van boom tot boom.

Van zeer groot belang is dat de snijplank direct na productie zeer goed in de olie wordt gezet. Hierdoor vullen de poriën zich met olie, waardoor vocht geen kans krijgt in het hout te trekken. Ook voorkomt het uitdroging van het hout. De olie zorgt voor stabilisatie van het vochtheidsgehalte.

Bij Kitchen Artwoods worden alle snijplanken na productie twee maal ondergedompeld in een minerale olie, met een uitlektijd van 5 uur tussen de oliebaden. De door ons gebruikte olie is afkomstig uit de levensmiddelen industrie, waar deze gebruikt wordt voor het onderhoud van machinedelen die rechtsreeks contact hebben met levensmiddelen. Standaard worden de planken afgewerkt met onze eigen onderhoudsolie, M+ Premium. Hiernaast ziet u twee snijplanken die 'net uit bad komen'.

Wat kunt u doen om de snijplank in goede conditie te houden?

Om uw snijplank in goede conditie te houden is het van belang dat u ervoor zorgt dat de snijplank voldoende gevoed blijft met olie. De meeste plantaardige oliën en minerale oliën voldoen voor wat betreft het hout zelf. Snijplanken worden echter gebruikt om voedsel op voor te bereiden, waardoor er aanvullende eisen gesteld moeten worden aan de soort olie die men hiervoor gebruikt. Wij raden het gebruik van plantaardige oliën af, omdat de meeste van deze oliën het risico meedragen dat zij onder invloed van hydrolyse en vetoxydatie rans kunnen worden. Helemaal uit den boze zijn oliën die een allergische reactie kunnen oproepen. Notenoliën worden daarom ten zeerste afgeraden.

Naast het voeden van de het hout is het van belang dat het snijoppervlak 'gesealed' wordt. Dit houdt in dat de poriën die aan het oppervlak uitkomen gedicht worden met een vastere substantie. Bijenwas is hiervoor het meest gangbare product, vanwege zijn natuurlijke samenstelling en schimmelwerende eigenschappen.

Voor een optimale bescherming van het voor te bereiden voedsel is een onderhoudsproduct aan te raden dat additieven gebruikt ter versterking van de schimmelwerende en antibacteriële werking. 

Het is verstandig om na elk gebruik de snijplank even snel af te doen met een schone doek, bijvoorbeeld van de keukenrol. Indien er vettige ingrediënten zijn voorbereid is het schoonmaken met een een beetje afwasmiddel voldoende. Wilt u extra ontsmetten na bijvoorbeeld het voorbereiden van gevoelige ingrediënten zoals varkensvlees, dan voldoet het om met een halve citroen de snijplank in te wrijven. Na een paar minuten kunt u de snijplank dan afnemen. Wij zijn geen voorstander van het gebruik van zout, zoals op een aantal food blogs wordt aangeraden, omdat het zou de structuiur van veel houtsoorten kan aantasten, hetgeen de levensduur van de snijplank nadelig beïnvloed.

Het is verstandig de snijplank eenmaal per maand bij te oliën. Het beste is om de snijplank 's-avonds in de olie te zetten en de nacht laten intrekken. 's-Ochtends kan het restant van de olie worden afgeveegd.
Afhankelijk van de uitdroging is het ook verstandig af en toe de onderzijde van de snijplank extra bij te oliën. Eenmaal per jaar is voldoende, omdat de oliën die aaan de bovenzijde worden aangebracht, via de poriën ook de onderzijde bereiken.

Wat u vooral niet moet doen met uw snijplank

Er zijn twee zaken waar snijplanken niet goed tegen bestand zijn, ongeacht de kwaliteit van de snijplank, of het nu langshout of kopshout is.
Stop de snijplank nooit in de vaatwas machine. De zouten die hierbij gebruikt worden tast het hout in ernstige mate aan. Bovendien wordt de temperatuur tijdens het droogprogramma erg hoog, veel lijmsoorten zijn daar niet tegen bestand.
Laat de snijplaqnk nooit langdurig (deels) onderwater staan. Een snijplank die langdurig onderwater staat zal onherroepelijk krom trekken. Dat is op zich nog niet zo'n groot probleem, het meeste van de kromming trekt weer weg na langdurige droging. De krachten die hierbij door het hout opgewekt worden zijn echter zo groot dat zij de lijmnaden kunnen beschadigen. Hierdoor kunnen er barsten ontstaan in de snijplank zelf. Barsten die bijna niet te repareren zijn.

Het spreekt voor zich dat wij onze eigen ontwikkelde onderhoudsolie aanraden. Deze olie, M+ Premium, is ontwikkeld in samenwerking met een levensmiddelentechnologe, verbonden aan de Wageningen Universiteit. Onze olie voedt het hout, sealed het hout en bevat schimmelwerende en antibacteriële stoffen. Wij gebruiken hiervoor een extract van tijm, een kruid waarvan deze werking al lang bekend is.